Açık Gündem: 14
Aralık 2025 | Hazırlayan: Sümeyye Yasintimur
Yeni Bir Yıla Doğru…
Yeni bir yıla girerken, bilginin paylaşıldıkça çoğaldığına bir kez daha tanıklık ettik. Açık veri ve açık bilginin rehberliğinde geçen 2025’in ardından, önümüzdeki yılın daha erişilebilir, daha şeffaf ve daha kapsayıcı bir bilgi ekosistemi getirmesini diliyoruz…
Açık Gündem Podcasts
Yapay zeka destekli anlatımla hazırladığımız bu içerikte, bülten konularını söyleşi havasında ele alıyoruz. İster yolda olun, ister çalışırken; açık veri artık kulağınızda!
🎧 Bu ayın sayısını buradan dinleyebilirsiniz.
Tüm bölümler için: SoundCloud, Apple Podcasts , Spotify
Başarı Hikayeleri
Açık Veriye Dayalı Küresel Arama Motoru: Pelias!
Pelias, açık verilerle çalışan, tamamen açık kaynaklı bir coğrafi arama motorudur. Adres ve yer adlarını coğrafi koordinatlara, koordinatları ise anlamlı adres ve yer bilgilerine dönüştürerek kullanıcıların yer aramalarını analiz edilebilir ve coğrafi veriye çevirir.
2014 yılında Mapzen bünyesinde geliştirilen Pelias, 2017’den bu yana Linux Foundation çatısı altında açık kaynak topluluğunun katkılarıyla gelişimini sürdürmektedir. Modüler yapısı, çok dilli arama desteği ve farklı veri kaynaklarıyla çalışabilme esnekliği sayesinde küçük ölçekli projelerden küresel uygulamalara kadar geniş bir kullanım alanı sunar.
Açık veri ve açık kaynak yaklaşımıyla Pelias, yer arama altyapısında topluluk temelli ve sürdürülebilir bir alternatif olarak öne çıkmaktadır.
Haberler
World Cities Culture Report 5. Baskısı Yayımlandı!
World Cities Culture Report’un 5. baskısı, 45 yaratıcı küresel şehirden elde edilen veri ve vaka çalışmalarını bir araya getirerek yayımlandı. Ekim 2025’te yayımlanan bu edisyon, 2012, 2015, 2018 ve 2022 yıllarında yayımlanan önceki baskıların üzerine inşa edilerek kültürel veri ve kültür politikaları alanındaki en kapsamlı kaynak olma niteliğini taşıyor. Raporda, toplamda 260 milyondan fazla nüfusu temsil eden şehirlerden derlenen veriler yer alıyor.
Bu baskı, ilk kez sunulan Şehir Veri Gezgini (Data Explorer) aracı ile Politika ve Bölgesel İçgörüler bölümleri sayesinde, kültürün sürdürülebilir kentsel kalkınmanın temel bir bileşeni olarak nasıl konumlandığını veri temelli bir yaklaşımla ortaya koyuyor. Raporda yer alan analizler ve uygulama örnekleri, şehirlerin kendi kültür stratejilerini ve yenilikçi kültür politikalarını geliştirmelerine yönelik yol gösterici nitelik taşıyor.
Raporda paylaşılan temel veriler arasında; şehirlerin ağırladığı 1,3 milyar turist, 120 bini aşkın kültürel miras ve tarihi alan, 3.000’den fazla müze, 4.000’in üzerinde halk kütüphanesi, 4.000’den fazla tiyatro, 3.000’in üzerinde sinema ve 4.150 canlı müzik mekanı gibi göstergeler yer alıyor. Ayrıca yükseköğretim kurumları, kültür merkezleri ve gece ekonomisine ilişkin kapsamlı veriler de raporda sunuluyor.
Raporda öne çıkan bölümler; Temel Bulgular, Politika Analizleri, Bölgesel İçgörüler, Veri Gezgini ve Şehir Projeleri başlıkları altında toplanıyor. Özellikle yaratıcı mekanların korunması, gece ekonomisinin geliştirilmesi, iklim değişikliğiyle mücadele, yeni teknolojiler ve yapay zekanın kültürle ilişkisi, sağlık ile genç kuşakların kültürel yaşama katılımı gibi güncel politika alanları ele alınıyor.
World Cities Culture Report, şehirlerin kültürel verilerini ve iyi uygulama örneklerini paylaşarak, kültürün kentsel gelişimdeki merkezi rolünü görünür kılmayı ve kültür odaklı şehirlerin güçlenmesine katkı sunmayı amaçlıyor.
Ulusal Coğrafi Bilgi Platformu’nda 100 Veri Katmanı Vatandaşların Erişimine Açıldı!
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na bağlı Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü ve TÜRKSAT A.Ş iş birliğiyle geliştirilen yerli veri paylaşım sistemi Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Platformu 1 Ocak 2025 itibarıyla e-Devlet Kapısı üzerinden vatandaşların ve kamu kuruluşlarının kullanımına sunulmuştu. Erişime açıldığında 14 bin kullanıcısı olan platformda bu sayı kasım ayı itibarıyla 400 bini geçti. Kamu kuruluşları için açık olan 630 coğrafi veri katmanından 100’ü vatandaşların da erişimine açıldı.
Platform üzerinden; sığınak alanları, fay hatları, toprak kalitesi, imar planları gibi pek çok başlık altında üretilen coğrafi veriler haritalandırılarak kullanıma sunuldu. Bu sayede kullanıcılar, mekânsal verilere bütüncül ve görsel bir yapı içerisinde erişebiliyor.
Yeni düzenleme ile birlikte vatandaşlar, yaşadıkları ya da yatırım yapmayı planladıkları bölgelerdeki imar planlarını, demir yolu hatlarını, liman bağlantı noktalarını ve çevre koruma alanlarını harita üzerinden görüntüleyebilecek. Açılan veri katmanlarının, planlama, risk analizi ve karar destek süreçlerinde referans kaynağı oluşturması bekleniyor.
Sağlık Alanında Büyük Ölçekli Yeni Bir Veri Seti Yayımlandı!
Tıpta büyük dil modellerinin eğitimi için tasarlanan Medical-Reasoning-SFT-GPT-OSS-120B adlı yeni bir açık veri seti paylaşıma açıldı. Veri seti, OpenAI’nın gpt-oss-120B modeli kullanılarak, yüksek düzeyde muhakeme ayarıyla üretilmiş sentetik tıbbi konuşmalardan oluşurken klinik yapay zeka ve değerlendirme alanında araştırmaları desteklemeyi hedefliyor.
Toplam 200.927 örnek ve 539 milyondan fazla token içeren veri seti; klinik tıp, temel tıp bilimleri, tanı ve ayırıcı tanı süreçleri, tıp eğitimi ve bilimsel araştırma gibi geniş bir yelpazeyi kapsıyor. Her bir konuşmada, tıbbi sorulara verilen yanıtlar yapılandırılmış olarak ve adım adım muhakeme süreçleriyle sunuluyor.
Veri seti; klinik karar destek sistemleri, tıbbi eğitim amaçlı yapay zeka uygulamaları, literatür analizi ve sağlıkta otomasyon gibi alanlarda kullanılmak üzere tasarlandı. Çalışma, Intelligent-Internet/II-Medical-Reasoning-SFT veri setini temel alarak geliştirildi.
Hugging Face üzerinden erişime açılan veri seti, sağlık alanında üretken yapay zeka ve açık kaynak çözümler üzerine çalışan Maziyar P. tarafından hazırlandı.
İstanbul Monografileri Listesi Güncellenmeye Devam Ediyor!
Mimar ve araştırmacı Mehmet Berksan tarafından hazırlanan İstanbul Monografileri Listesi, İstanbul üzerine yapılmış kitap çalışmalarına erişimi kolaylaştıran önemli bir başvuru kaynağı olarak güncellenmeye devam ediyor.
En son güncellemenin 3 Aralık’ta yapıldığı çalışma, 2020 yılının Mayıs ayında “İstanbul’un herhangi bir semti üzerine yazılmış tüm kitaplara tek bir yerden ulaşmak mümkün mü?” sorusundan yola çıkılarak başlatıldı. Yaklaşık altı aylık bir çalışma sürecinin ardından liste yayına alındı ve 2021 yılından bu yana yeni yayımlanan kitaplar eklenerek düzenli olarak genişletiliyor.
Liste; Semt Monografileri, Yapı Monografileri ve Yapı Türü Monografileri olmak üzere üç ana başlık altında kitapları bir araya getiriyor. İçeriğe yalnızca basılı kitap ve kitapçıklar dahil edilirken; web siteleri, makaleler, tezler ve süreli yayınlar kapsam dışında tutuluyor. Kurgu eserler listeye alınmazken, İstanbul’un semtlerini konu alan çocuk kitapları istisna olarak listede yer alıyor.
Araştırmacılar, listeyi çevrimiçi olarak kullanabildikleri gibi, dosyayı indirerek Excel üzerinden çoklu filtreleme yapabiliyor. Bu sayede belirli bir semt, yazar, yayınevi ya da tarih aralığına göre detaylı aramalar gerçekleştirilebiliyor.
İstanbul’a ilişkin mekânsal, kültürel ve tarihsel çalışmalara önemli bir katkı sunan İstanbul Monografileri Listesi, yaşayan ve gelişen bir kaynak olarak araştırmacıların kullanımına açık şekilde güncellenmeyi sürdürüyor.
BDDK Verileri Tek Bir Veri Seti Olarak Paylaşıldı!
Veri bilimci ve yapay zeka geliştiricisi Haldun Köktaş tarafından yürütülen bir çalışma ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK)’nun yayımladığı bankacılık verileri, analiz süreçlerini kolaylaştıracak şekilde tek ve bütünleşik bir veri seti haline getirildi.
Bankacılık sektöründe analitik çalışmalar yapanlar için temel bir kaynak olan BDDK verileri; farklı Excel dosyaları, manuel indirme süreçleri ve değişken formatlar nedeniyle toplu analiz açısından önemli zorluklar barındırıyordu. Bu ihtiyaca yanıt olarak yürütülen çalışma sonucunda, 17 farklı tablo ve 16 taraf kombinasyonunu içeren, yaklaşık 2 milyon satırlık, veri ambarı (DWH) yapısına uygun tek bir tablo oluşturuldu.
Hazırlanan veri seti herkesin kullanımına açık olarak paylaşıma sunulurken, verilerin aylık periyotlarla güncellenmesi planlanıyor. Çalışmanın, bankacılık ve finans alanında veri analizi, modelleme ve raporlama yapan tüm kullanıcılar için kolaylık sağlaması hedefleniyor.
Etkinlikler
Açık Erişimden Veri Yönetimine Araştırmayı Güçlendirmek Eğitimi Gerçekleştirildi!
Tarih: 9 Aralık 2025
Yer: İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul
İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü (İYTE) Kütüphanesi’nin ortağı olduğu, Avrupa Birliği Ufuk Avrupa programı tarafından finanse edilen PATTERN Projesi kapsamında düzenlenen “Açık Erişimden Veri Yönetimine Araştırmayı Güçlendirmek” başlıklı Avrupa Birliği sertifikalı eğitim, 9 Aralık’ta İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) ev sahipliğinde gerçekleştirildi.
İTÜ Elektrik-Elektronik Fakültesi’nde düzenlenen eğitimde; açık erişim, açık bilim, araştırma verisi yönetimi ve veri yönetimi planı konularına odaklanıldı. Eğitim, uygulama odaklı oturumlarla desteklendi ve katılımcılara Avrupa Birliği onaylı katılım sertifikası verildi.
Akademisyenler, lisansüstü öğrenciler, proje yöneticileri ve kütüphanecilere yönelik olarak düzenlenen eğitime katılım 40 kişiyle sınırlı tutuldu.
OKFI Winter Festival 2025 Helsinki’de Düzenlendi!
Tarih: 2 Aralık 2025
Yer: Helsinki, Finlandiya
Open Knowledge Finland (OKFI) tarafından düzenlenen OKFI Winter Festival, 2 Aralık’ta Helsinki’de gerçekleştirildi. Etkinlik, erişilebilir ve güvenilir bilginin günümüz bilgi ortamındaki önemini tartışmak ve yılı birlikte değerlendirmek amacıyla düzenlendi.
Program kapsamında “Açık bilgi ve savunuculuk” temalı bir panel oturumu gerçekleştirildi. Panele Ilmari Jauhiainen (Federation of Finnish Learned Societies), Pirjo Kangas (Knowledge Rights 21), Marko Ikävalko (Olea Think) ve Mikko Salo (Faktabaari) katıldı. Oturumun moderatörlüğünü Susanna Ånäs (OKFI) üstlendi. Panelin ardından açık bilginin savunulmasına ilişkin genel bir tartışma yürütüldü.
Etkinlik, Open Science and Research Winter Conference 2025 ve Knowledge Rights 21 iş birliğiyle düzenlendi.
Avrupa Açık Veri Topluluğu Tallinn’de Buluştu!
Tarih: 2-3 Aralık 2025
Yer: Tallinn, Estonya
Avrupa Veri Portalı (data.europa.eu) tarafından 2–3 Aralık’ta Estonya’nın Tallinn kentinde düzenlenen Veri Sağlayıcılar Çalıştayı, 20 farklı ülkeden 35 katılımcıyı bir araya getirdi. Etkinlik, Avrupa genelinde açık veri sağlayıcıları arasında bilgi paylaşımını ve iş birliğini güçlendirmeyi amaçladı.
Çalıştayın ilk gününde açık veri yönetişimi, veri kalitesi ve açık veri yayınlama süreçlerine ilişkin ülke deneyimleri paylaşıldı. Açık veri etkisinin ölçülmesine yönelik araçlar ve Açık Veri Olgunluk Değerlendirme (Open Data Maturity, ODM) sürecindeki güncellemeler ele alındı. Gün, Yüksek Değerli Veri Setleri (High-Value Datasets, HVDs) odağında yapılan sunumlarla tamamlandı.
İkinci gün ise ağ kurma oturumları, metadata kalitesinin ölçülmesine yönelik etkileşimli çalışmalar ve AB’nin veri ve teknoloji politikalarına ilişkin değerlendirmelerle devam etti. Etkinlik, açık ve korumalı veriler arasındaki dengeyi güvenlik perspektifiyle ele alan bir panelle sona erdi.
ERA KR21 Konferansı 2025 Ljubljana’da Gerçekleştirildi!
Tarih: 17-18 Aralık 2025
Yer: Ljubljana, Slovenya
Open Data and Intellectual Property Institute (ODIPI) tarafından, Knowledge Rights 21 (KR21) programının desteğiyle düzenlenen Open Knowledge Days 2025, 17–18 Aralık’ta Ljubljana, Slovenya’da gerçekleştirildi.
Etkinliğin ilk gününde düzenlenen ERA KR21 Konferansı 2025, açık bilim ve açık büyük dil modellerinin (LLM) geliştirilmesi temalarına odaklandı. Program kapsamında Avrupa Araştırma Alanı (ERA) düzenlemeleri, ikincil yayımlama hakkı, telif hukuku, veri koruma ve kamusal yapay zeka altyapıları ele alındı. Ayrıca Slovence açık büyük dil modeli geliştirilmesine yönelik yuvarlak masa toplantıları gerçekleştirildi.
İkinci gün ise KR21 Bölgesel İttifakı çerçevesinde açık bilimin telif hukuku ile ilişkisi, e-lending, açık kültürel miras ve bölgesel açık bilim uygulamaları üzerine oturumlara ayrıldı.
İncelemeler
Deniz Buz Endeksi: Kutup Bölgelerinde Deniz Buzunun 45 Yıllık Hikayesi!
Deniz Buz Endeksi, Arktik ve Antarktika’daki deniz buzunun zamansal değişimini izlemek isteyenler için temel ve güvenilir bir açık veri kaynağı sunuyor. Kasım 1978’den günümüze kadar uzanan veri seti, deniz buzunun alanı ve yoğunluğuna ilişkin tutarlı görseller (PNG) ve sayısal veriler (GeoTIFF, CSV vb.) içeriyor.
Colorado Boulder Üniversitesi bünyesinde faaliyet gösteren Ulusal Kar ve Buz Veri Merkezi (National Snow and Ice Data Center, NSIDC) tarafından üretilen veri seti, 1981–2010 dönemini referans alarak deniz buzundaki uzun vadeli eğilimleri ve anomalileri ortaya koyuyor. Günlük ve aylık veriler birlikte sunulsa da, kısa vadeli hava koşullarının etkisini azaltması nedeniyle uzun dönem analizlerinde aylık verilerin kullanılması özellikle öneriliyor. Bu yönüyle Deniz Buz Endeksi, iklim değişikliği, kutup araştırmaları ve çevresel veri analizleri için güçlü bir başlangıç noktası oluşturuyor.
25 km mekansal çözünürlüğe sahip olan veri seti, NSIDC’nin kutup stereografik projeksiyonları (EPSG:3411 ve EPSG:3412) ile Arktik ve Antarktika’yı kapsıyor. SMMR, SSM/I ve SSMIS sensörlerinden elde edilen veriler, Nimbus-7 ve DMSP uydu platformlarına dayanıyor.
Not olarak, finansman kısıtları nedeniyle veri seti yakın zamanda “Temel Hizmet Seviyesi”ne alınmış durumda. Buna rağmen Deniz Buz Endeksi, açık veri ekosisteminde kutup bölgelerinin uzun soluklu izlenmesi açısından hâlâ kritik bir referans niteliği taşıyor.
Bizden Haberler
Açık Veri Temelli Projemiz, Hibe Desteği Almaya Hak Kazandı!
İçişleri Bakanlığı Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü’nün dernek projeleri hibe programı kapsamında başvurusunu yaptığımız; “Engeller için Şarj İstasyonlarını Bulma Mobil Uygulama Projesi” hibe almaya hak kazandı.
Açık Veri ve Teknoloji Derneği olarak İstanbul Valiliği iş birliği ile engelli vatandaşlarımızın kullandığı akülü tekerlekli sandalyeler için en yakın şarj istasyon/ünitelerini bulmayı hedefleyen, tüm akıllı telefonlara uygun mobil uygulama yapılacaktır.
İstanbul ilindeki tüm engelli vatandaş ve yakınlarının hayatlarını kolaylaştırarak hareket özgürlüğünün arttırılmasının yanında şarj ünitelerinin daha yoğun kullanımını sağlayarak, yapılan yatırımların güçlenmesi anlamına gelecek proje sayesinde şarj ünitelerinin lokasyon bilgileri harita üzerinde işaretlenerek açık veri temelli ücretsiz mobil uygulamalar kullanıma sunulacaktır.
1 Nisan 2026’da bitirilmesi hedeflenen projenin tüm detayları açık veri gönüllüleri ile paylaşılacaktır.
Vikiveri’nin 13. Yıl Kutlamasına Katıldık!
Açık Veri ve Teknoloji Derneği olarak, 1 Kasım’da İstanbul’da düzenlenen Vikiveri’nin 13. kuruluş yılı kutlama etkinliğine katılım sağladık. Etkinlik, Vikiveri topluluğunun kısa süre önce taşındığı yeni adresinde gerçekleştirildi; bu yönüyle hem bir yıl dönümü kutlaması hem de yeni mekana yapılan bir ziyaret niteliği taşıdı.
Kadıköy’de düzenlenen etkinlik kapsamında katılımcılar arasında tanışma ve bilgi paylaşımı sağlanırken aynı zamanda, topluluk üyeleri tarafından ilerleyen dönemde gerçekleştirilmesi planlanan etkinlikler üzerine görüş alışverişinde bulunuldu.
AVTED olarak, açık ve bağlantılı veri ekosistemini güçlendiren Vikiveri’nin 13. yılını kutlamaktan ve bu anlamlı etkinliğin bir parçası olmaktan memnuniyet duyduk.
AVTED Açık Kürsü’de Bu Ay!
Açık Veri ve Teknoloji Derneği’nin “mümkün olduğu kadar açık, gerektiği kadar kapalı” mottosuyla hayata geçirdiği “Açık Kürsü” program serisi hız kesmeden devam ediyor. Program, toplumun çeşitli kesimlerinden uzmanları bir araya getirerek açık bilim, açık erişim, açık devlet, açık veri ve açık teknoloji gibi kavramların detaylı bir şekilde ele alındığı çevrim içi bir platform sunuyor.
Av. Arb. Okşan Gülşen Kömürcü Atalay’ın moderatörlüğünde düzenlenen bu etkinlikler, hem akademik hem de pratik perspektiflerden derinlemesine analizlere yer veriyor. Her bir oturumda, ilgili alanlardaki uzmanların katkılarıyla, bu kavramların uygulanabilirliği, karşılaşılan zorluklar ve toplumsal etkiler detaylı bir şekilde değerlendiriliyor.
29 Aralık’ta YouTube’da yayımlanan programda Dijital Kültürel Miras Ağı kurucularından Dr. Nurdan Atalan Çayırezmez ile “ Kültürel Mirasın Hem Korunması Hem de Tanıtılmasında Açık Verinin Rolü Nedir?” konuşuldu.
Programın öne çıkan başlıkları şu şekildeydi;
Dijital Kültürel Miras kavramı nedir? Dijital Kültürel Miras Ağı’nı (DKMA) kurarken motivasyonunuz neydi ve neleri hedefliyorsunuz?
Dünyada GLAM (Galleries, libraries, archives, museums) olarak adlandırılan sektör, açık verinin en yoğun tartışıldığı alanlardan biri. Kültürel mirasın dijitalleşmesinde açık verinin yeri nedir? Bir müzenin veya arşivin dijitalleşmesi, onu açık veri yapar mı?
Kültürel miras verileri çok farklı tiplerde olabiliyor. Bunların makine okunabilir hale gelmesi için ne tür yöntem ve standartlar kullanılıyor? Sizlerin DKMA’da benzer çalışmaları var mı?
Yaratıcı ekonomi için hiç şüphesiz toplumsal hafıza çok kritik öneme sahip. Sizce açık veri olarak erişime sunulan toplumsal hafıza ve kültürel ögeler ne tür katma değerler sunabilir. Dünya’dan veya Türkiye’den başarılı örnekler var mı?
Üretken yapay zeka dijitalleşen kültürel miras verileri ile eğitilirse yeni sanat eserleri ve restorasyon projeleri üretebilir mi? Eğer üretebilirse bunlar da o toplum için hafızada yer edinecek mi? Geleceği nasıl görüyorsunuz?
Açık Kürsü’nün yeni bölümlerini kaçırmamak için AVTED’in YouTube kanalına abone olmayı ve sosyal medya hesaplarını takip etmeyi unutmayın!
Bu ay açık veri dünyasından sizlere aktaracaklarımız bu kadardı. Gelecek ay yine burada, yeni hikayelerde görüşmek üzere…