Açık Gündem: 7
Mayıs 2025 | Hazırlayan: Sümeyye Yasintimur
Açık veri meraklılarına güzel haberlerimiz var!
Bültenimiz bu sayıdan itibaren iki heyecan verici yenilikle geliyor…
1) Bültenimizin Artık Bir Sesi Var: “Açık Gündem Podcasts”
Yapay zeka destekli anlatımla hazırladığımız bu sesli içerikte, bülten konularını söyleşi havasında ele alıyoruz. İster yolda olun, ister çalışırken; açık veri artık kulağınızda!
🎧 Bu ayın sayısını buradan dinleyebilirsiniz.
Tüm bölümler için: SoundCloud, Apple Podcasts , Spotify
2) “Başarı Hikayeleri” Başlıyor!
Bu bölümde, açık verinin gerçek dünyada nasıl çözümlere dönüştüğünü, kentleri nasıl daha yaşanabilir hâle getirdiğini ve verinin etkili kullanımının nelere öncülük ettiğini paylaşacağız.
İlham almak isteyen herkesi bekliyoruz…
Başarı Hikayeleri
Newyork City Sidewalk Haritası!
Bu harita, kaldırım genişliklerinin yayaların sosyal mesafeyi koruma becerisi üzerindeki etkisini göstermek amacıyla hazırlanmıştır. Haritadaki veriler, New York Şehri’nin planimetrik kaldırım veri kümesi (NYC Planimetric Database: Sidewalk) kullanılarak oluşturulmuştur.
Haritada, ilgili bölgelerdeki kaldırım genişlikleri ile sosyal mesafe koruma zorlukları hesaplanarak farklı renk kodlarıyla görselleştirilmiştir.
Kendi şehriniz için Sidewalk Widths'in bir versiyonunu yapmak ve uygulamanın nasıl üretildiği hakkında daha fazla bilgi edinmek için GitHub sayfasını ziyaret edebilirsiniz.
Daha fazla bilgi için: Sidewalk Widths NYC
Haberler
Avrupa Sağlık Veri Alanı Yönetmeliği Yürürlüğe Girdi!
Avrupa Birliği, dijital sağlık alanında önemli bir adım atarak Avrupa Sağlık Veri Alanı (European Health Data Space - EHDS) yönetmeliğini 26 Mart 2025 itibarıyla yürürlüğe koydu. Bu düzenleme, bireylerin sağlık verilerine erişimini ve kontrolünü artırmayı, aynı zamanda bu verilerin araştırma ve inovasyon gibi ikincil amaçlarla güvenli ve etik bir şekilde kullanılmasını sağlamayı hedefliyor.
Bu yönetmelik, Avrupa Birliği'nin sağlık verilerinin birincil (doğrudan sağlık hizmeti sunumu) ve ikincil (araştırma, politika geliştirme, inovasyon) kullanımlarını düzenleyen bir regülasyondur. Bu düzenleme ile:
Bireyler, sağlık verilerine dijital olarak erişebilecek, bu verileri kontrol edebilecek ve paylaşabilecek.
Araştırmacılar ve politika yapıcılar, belirli koşullar altında anonimleştirilmiş sağlık verilerine erişim sağlayabilecek.
Elektronik sağlık kayıt sistemleri için ortak teknik ve yasal standartlar belirlenecek, böylece veri paylaşımında birlikte çalışabilirlik sağlanacak.
Bu regülasyonu açık veri perspektifinden değerlendirdiğimizde, Avrupa Birliği kamu verilerinin erişilebilirliğini ve yeniden kullanımını destekleyen önemli bir politika adımı olduğunu görüyoruz. EHDS ile sağlık verilerinin araştırma, inovasyon, politika geliştirme gibi kamu yararına yönelik süreçlerde anonimleştirilmiş şekilde paylaşılmasının, açık veri ilkelerine önemli bir katkı sunacağı kuşkusuzdur. Bu doğrultuda belirlenen standartlar, sadece veri erişimini değil, aynı zamanda veri kalitesini ve sürdürülebilirliğini de güvence altına alacaktır. Bu yönüyle, Avrupa’daki veri odaklı sağlık ekosisteminin daha şeffaf, erişilebilir ve etik temellerde inşa edilmesini sağlayacak öncü bir yapı olarak değerlendirilebilir.
Daha fazla bilgi için: European Health Data Space Regulation (EHDS)
“TÜİK Doğum İstatistikleri, 2024” Raporu Yayımlandı!
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 13 Mayıs’ta 2024 yılına ait Doğum İstatistikleri Raporu’nu kamuoyuyla paylaştı. Raporda, canlı doğum sayıları, doğurganlık hızı, anne yaşı, ilk doğum yaşı ve bölgesel dağılımlar gibi veriler yer alıyor. Çalışmanın öne çıkan başlıklarının şöyle olduğunu görüyoruz:
2024’te canlı doğan bebek sayısı 937.559 oldu. Canlı doğan bebeklerin %51,4'ü erkek, %48,6'sı kız.
2001 yılında 2,38 olan doğurganlık hızı, 2024 yılında 1,48 ile nüfusun yenilenme düzeyi olan 2,10’un altında kaldı.
Şanlıurfa, 3,28 çocukla en yüksek doğurganlık hızına sahip il oldu. Bu ili 2,62 çocuk ile Şırnak, 2,32 çocuk ile Mardin izledi.
2023 verilerine göre Avrupa Birliği ülkeleri arasında en yüksek doğurganlık hızı 1,81 çocukla Bulgaristan’da, en düşük ise 1,06 ile Malta’da kaydedildi. 2024’te toplam doğurganlık hızı 1,48 olan Türkiye, Avrupa Birliği ülkeleri arasında 9. sırada yer aldı.
Eğitim düzeyi yükseldikçe doğurganlık oranı düştü. Bu oran okuma yazma bilmeyen/okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen anneler için 2,65 çocuk iken yükseköğretim mezunlarında 1,22.
Kırsalda doğurganlık (1,83) daha yüksekken, kentleşme düzeyi arttıkça oran (1,39) düşüyor.
Doğumlarını 2001 yılında gerçekleştiren annelerin ortalama yaşı 26,7 iken 2024 yılında 29,3 oldu.
Daha fazla bilgi için: TÜİK Doğum İstatistikleri, 2024
Benin Açık Hükümet Ortaklığı’na Katıldı!
Benin Cumhuriyeti, Açık Hükümet Ortaklığı (Open Government Partnership – OGP) girişimine katılarak bu küresel şeffaflık hareketine dahil olan en yeni ülke oldu. Benin’in Ortaklığa katılımıyla birlikte, bu yapıya bağlı Afrika ülkesi sayısı 17’ye yükseldi. Bu gelişmenin, kıtada açık yönetim ilkelerine yönelik artan siyasi iradeye ve bölgesel bir dönüşüme işaret ettiğini görüyoruz.
Benin Hükümeti, Ortaklığa katılma kararıyla birlikte sunduğu niyet mektubunda, Açık Hükümet Ortaklığı’nın misyonuyla güçlü bir uyum içerisinde olduğunu belirtti. Ayrıca hükümetin, aşağıdaki dört temel alan aracılığıyla daha açık ve hesap verebilir bir yönetişim anlayışını benimsemeye kararlı olduğunu vurguladı:
Bilgiye erişimin güçlendirilmesi
Kamu katılımının artırılması
Yolsuzlukla mücadele politikalarının derinleştirilmesi
Şeffaflığı destekleyecek dijital teknolojilere erişimin iyileştirilmesi
2011 yılında BM Genel Kurulu sırasında başlatılan Açık Hükümet Ortaklığı, hükümetleri ve sivil toplum aktörlerini bir araya getirerek dünyada şeffaf, katılımcı ve hesap verebilir yönetim uygulamalarını yaygınlaştırmayı hedefliyor. Başlangıçta sekiz ülke ve eşit sayıda sivil toplum temsilcisinin imzasıyla hayata geçirilen girişim, bugün itibarıyla 77 ülke, 150 yerel yönetim ve binlerce sivil toplum kuruluşunun aktif katılımıyla büyümeye devam ediyor.
Benin’in bu önemli adımı, bölgedeki diğer ülkeler için de ilham verici bir örnek oluşturma potansiyeline sahip.
Daha fazla bilgi için: Open Government Partnership
NASA’dan Yeni Açık Veri Setleri!
NASA (National Aeronautics and Space Administration, Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi), Nisan ve Mayıs ayları boyunca çeşitli bilimsel alanlara yönelik yeni açık veri setleri yayımladı. Bu veri setleri; sağlık, görüntü işleme, uydu gözlemleri ve çevresel izleme gibi alanlarda çalışan bilim insanları ve politika yapıcıları tarafından kullanılmak üzere kamuya açık hale getirildi.
Yeni yayımlanan veri setlerine ve bugüne kadar paylaşılan 26.000’i aşkın verilerin listesine buradan ulaşabilirsiniz.
Bilindiği üzere NASA'nın açık veri platformu olan data.nasa.gov, bilim, uzay araştırmaları, havacılık ve çevresel gözlemlerle ilgili çeşitli veri kümelerinin merkezi bir arayüzde erişilebildiği açık bir meta veri deposudur. Platform, OPEN Hükümet Veri Yasası (OPEN Government Data Act) kapsamında NASA’nın sahip olduğu meta verileri kamuya açarak, şeffaflığı, bilimsel ilerlemeyi ve açık veri temelli iş birliklerini teşvik etmektedir.
Çoğu veri kümesi sayfası yalnızca meta verileri içerirken, bu sayfalardan ilgili verinin depolandığı diğer NASA arşiv sistemlerine yönlendirme yapılmaktadır. Bu yaklaşım sayesinde data.nasa.gov, hem veriye erişim kolaylığı sağlamakta hem de farklı kaynaklar arasında bağlantı kurarak açık veri ekosistemine katkıda bulunmaktadır.
Daha fazla bilgi için: data.nasa.gov
Hindistan, İlk Aylık İşgücü Anketini Yayımladı!
Hindistan, işgücü piyasasını daha yakından izlemek ve politika yapıcılar için güncel veriler sağlamak amacıyla ilk kez aylık bazda işsizlik verilerini kamuoyuyla paylaştı. Hindistan İstatistik ve Program Uygulama Bakanlığı (Ministry of Statistics and Programme Implementation – MoSPI) tarafından yayımlanan Nisan 2025 verilerine göre, 15 yaş ve üzeri bireylerde işsizlik oranı %5,1 olarak belirlendi.
Cinsiyete göre bakıldığında, bu oran erkeklerde %5,2, kadınlarda ise %5 seviyesinde gerçekleşti. Ancak 15–29 yaş arasındaki genç nüfusta işsizlik oranı dikkat çekici biçimde daha yüksek: %13,8. Bu yaş grubunda kentsel alanlarda işsizlik oranı %17,2, kırsal alanlarda ise %12,3 olarak ölçüldü. Özellikle genç kadınlar, bu yaş grubunda daha yüksek işsizlik oranlarıyla karşı karşıya kaldı.
Bu veri setiyle Hindistan, daha önce yalnızca yıllık veya üç aylık dönemlerle paylaşılan işgücü istatistiklerini ilk kez aylık olarak düzenli biçimde sunmaya başladı. Veriler, bireylerin işgücü durumlarını son yedi günü referans alarak değerlendiren “Mevcut Haftalık Durum” (Current Weekly Status – CWS) metodolojisiyle toplandı.
Bu gelişme, Hindistan için açık veri politikaları ve veri şeffaflığı açısından da önemli bir adım olarak değerlendiriliyor.
Daha fazla bilgi için: The Times of India
Etkinlikler
Açık Veri Zirvesi’nin Beşincisi Düzenlendi!
Tarih: 27 Mayıs 2025
Yer: The Hood TEKMER / İstanbul
Açık Veri ve Teknoloji Derneği tarafından bu sene beşincisi düzenlenen “Açık Veri Zirvesi” 27 Mayıs’ta saat 13.00 ile 16.00 arasında The Hood TEKMER’de gerçekleştirildi.
Bilindiği üzere açık veri politikalarının gelişimi, yalnızca teknolojik ya da idari bir mesele değil; aynı zamanda güçlü bir hukuki zemine dayanmak zorunda. Bu yılki oturumlarda ele alınan “Yasal düzenlemeler açık veriye engel mi?”, “Açık veriye ilişkin Avrupa Birliği mevzuatları” ve “Açık veri ile hukuku demokratikleştirmek” başlıkları, bu çerçevede dikkat çekici bir tartışma alanı sundu.
Katılımcılar, mevcut yasal düzenlemelerin açık verinin yaygınlaşmasının önünde bir engel mi yoksa sağlıklı bir ekosistem için güvence mi olduğunu tartıştı. Kişisel verilerin korunması, fikri ve sınai haklar, telif hakları ve ticari sırlar, açık veri politikalarının en çok temas ettiği alanlar arasında yer alıyor. Bu alanlarla kurulan ilişkinin karmaşık ve dikkatli bir denge gerektirdiği vurgulandı.
Avrupa Birliği’nin açık veri ve yeniden kullanım direktifleri ile Türkiye’deki uygulamalar karşılaştırılarak, özellikle kamu verilerinin yeniden kullanımı konusundaki yaklaşımlar değerlendirildi. Oturumlarda öne çıkan bir diğer önemli vurgu ise regülasyonların yalnızca kısıtlayıcı değil, aynı zamanda açık veri paylaşımını güvenli ve etik hale getirmek için bir fırsat olarak da görülebileceğiydi.
Açık verinin demokratikleşme, şeffaflık ve katılımcılık hedeflerine ulaşabilmesi için hukuk ile veri arasında köprü kuracak bütüncül politikalara ihtiyaç duyulduğu bir kez daha ortaya kondu.
Daha fazla bilgi için: Açık Veri Zirvesi V - 2025
Berlin Open Data Day 2025 Gerçekleşti!
Tarih: 16 Mayıs 2025
Yer: ALICE Rooftop & Garden / Berlin
16 Mayıs’ta Berlin’de düzenlenen Berlin Açık Veri Günü (Open Data Day), açık veri alanında çalışan uzmanları, kamu yöneticilerini ve teknoloji meraklılarını bir araya getirdi. 2011'den bu yana Almanya'nın açık veri başkenti olan Berlin, bu etkinlikle veri odaklı kamu yönetimi ve dijital dönüşüm konularında önemli bir platform sundu.
Etkinlikte, veri koruma ile inovasyon arasındaki boşluğu kapatmak için veri laboratuvarlarının kullanımı, Almanya Federal Hükümeti'nin veri stratejisi, Schleswig-Holstein ve Berlin'den açık hanehalkı verileri örneğini kullanarak 5 yıldızlı standart için en iyi uygulamalar ve yapay zeka ile açık verinin birleşiminde ortaya çıkan fırsatlar tartışıldı.
Etkinlik, Berlin Senatosu Şansölyeliği'nde bulunan Açık Veri Berlin Komiserliği adına Uhura Ajansı tarafından organize edildi.
Daha fazla bilgi için: Berlin Open Data Day, 2025
Open Data Hub Day 2025 İtalya’da Gerçekleşti!
Tarih: 30 Mayıs 2025
Yer: NOI Techpark - Bolzano/Bozen, İtalya
30 Mayıs'ta İtalya'nın Bolzano/Bozen kentindeki NOI Techpark'ta Open Data Hub Day’in beşincisi düzenlendi. Etkinliğin ana gündeminde; turizm, mobilite ve çevresel verilerin nasıl daha etkili kullanılabileceği ve açık veri ile geliştirilen yeni projelerin gelişimi vardı.
Etkinlikte daha akıllı ve sürdürülebilir kış turizmi için açık veri, kentsel yeşil altyapı, açık verilerle araştırma doğruluğunun artırılması, açık sınav merkezi, açık veri merkezi web bileşenleri, sürdürülebilir tarımsal yönetim için veri, sektörler arası açık veri ekosistemlerinde güveni düzenleme ve otomatik veri kalitesi test aracı gibi konu başlıkları değerlendirildi.
Daha fazla bilgi için: Open Data Hub Day, 2025
Açık Atıflar ve Açık Akademik Meta Veri Çalıştayı
2025 Gerçekleşti!
Tarih: 28-29 Mayıs 2025
Yer: Bologna / İtalya
Açık Atıflar ve Açık Akademik Meta Veri Çalıştayı 2025 (Workshop on Open Citations & Open Scholarly Metadata 2025), 28-29 Mayıs tarihlerinde İtalya’da gerçekleştirildi. Atölye, açık akademik meta verilerin oluşturulması, paylaşılması, yeniden kullanılması ve iyileştirilmesine yönelik uygulamaların yaygın olarak benimsenmesiyle ilgilenen araştırmacıları, akademik yayıncıları, fon sağlayıcıları, politika yapıcıları, kurumları ve açık atıf savunucularını bir araya getirdi.
İki gün süren ve "Araştırma Bilgilerinin Açık Erişimi" temasıyla gerçekleşen etkinlikte, açık atıf ekosisteminin mevcut durumu, açık bilimsel meta verilerin önemi ve bu verilerin sürdürülebilirliği tartışıldı. Etkinlik; şeffaf, erişilebilir ve birlikte çalışabilir akademik verinin yaygınlaşmasına katkıda bulunacak fikir alışverişlerine sahne oldu.
Daha fazla bilgi için: Workshop on Open Citations & Open Scholarly Metadata 2025
United Nations Open Source Week 2025: Küresel Dijital Anlaşma için Açık Bir Topluluk!
Tarih: 16-20 Haziran 2025
Yer: Birleşmiş Milletler Genel Merkezi, New York
Açık kaynak, dijital kamu altyapısı ve küresel zorluklara yönelik yenilikçi çözümlerin geliştirilmesi konusunda küresel diyalog ve iş birliğini kolaylaştıran Birleşmiş Milletler Açık Kaynak Haftası (United Nations Open Source Week) 2023 yılından itibaren kutlanıyor.
“Küresel Dijital Anlaşma için Açık Bir Topluluk” temasıyla gerçekleşecek bu yılki etkinlikte, açık kaynak, dijital kamu altyapısı, sorun çözme ve dijital iş birliğiyle ilgili konuları inceleyen tam bir haftalık ağ oluşturma, paneller, hackathon'lar ve bölüm oturumları yer alacak. Bu program, ekosistemin daha fazla katılım talebine yanıt vermek adına fikir oluşturma, ortaklık yaratma ve anlamlı ağ kurma için artan fırsatları sunacak.
Daha fazla bilgi için: UN Open Source Week 2025
İncelemeler
Türkiye’deki Dört Büyükşehir Belediyesinin Açık Veri Platformları Üzerine Değerlendirme!
Mersin Üniversitesi’nde Dr. Öğretim Üyesi Kandemir Atçeken tarafından hazırlanan Kentlerin Geleceği için Veri Paylaşımı: Türkiye’deki Dört Büyükşehir Belediyesinin Açık Veri Platformları Üzerine Değerlendirme isimli araştırma makalesi, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi’nin Nisan sayısında yayımlandı.
Çalışma, İstanbul, İzmir, Konya ve Balıkesir büyükşehir belediyelerinin açık veri platformlarını karşılaştırmalı bir yaklaşımla inceliyor. Ocak 2023 ile Ekim 2024 arasında, bu dört belediyenin açık veri platformlarında yayımlanan veri setleri iki farklı dönemde toplanarak değerlendirmeye alındı.
Analiz sürecinde her belediyeye ait veri setlerinin adı, üretici kurum, etiket bilgisi, formatı, dosya boyutu, indirilme ve görüntülenme sayılarıyla oluşturulma ve güncellenme tarihleri dikkate alındı. Elde edilen veriler SQL sorgulama diliyle analiz edildi; grafik ve kelime bulutları ise Python ve ilgili kütüphaneler aracılığıyla oluşturuldu.
Öne Çıkan Bulgular
Belediyelerin çoğu, açık kaynak kodlu CKAN altyapısını tercih ediyor. Bu altyapı, teknik uyumluluğu artırırken maliyeti de düşürüyor. Aynı sistemi kullandıkları için platform arayüzlerinde benzerlik görülmekle beraber veri taleplerine dair bölümler şehirler arasında farklılaşıyor. İstanbul’un “veri talepleri” sayfası bu alanda en aktif örnek olarak öne çıkıyor.
Açık verinin farklı alanlarda nasıl değerlendirilebileceğini gösteren örnek proje ve uygulamaların paylaşılması, kullanıcıları motive eden önemli bir unsur. İzmir platformu bu alanda en zengin içeriğe sahip olup 11 başarı örneği sunarken, Konya 8 projeyle bu yaklaşımı desteklemekte. İstanbul’da bu bölüme yer verilmiş olsa da henüz içerik eklenmemiş; Balıkesir’de ise böyle bir alan bulunmuyor.
Paylaşılan veri setlerinin büyük kısmı belediyelerin Bilgi İşlem Daireleri tarafından hazırlanıyor. Bazı belediyeler ise dış kurumların verilerini de entegre ederek içeriklerini zenginleştiriyor.
En yaygın veri formatı CSV. Bu tercih, verilerin kolay işlenebilmesini ve sistemler arası uyumunu kolaylaştırıyor. İstanbul, bazı veri setlerinin formatlarını zamanla değiştirerek bu alanda esneklik gösteren tek belediye olarak dikkat çekiyor.
Görüntüleme istatistikleri, en çok trafik, ulaşım, bilet fiyatları ve internet hizmetleri gibi günlük yaşamla doğrudan ilişkili verilere ilgi olduğunu gösteriyor. Bunun yanı sıra çevre, su yönetimi ve afet hazırlığı gibi alanlara da kullanıcıların ilgisi yüksek.
Daha fazla bilgi için: Kentlerin Geleceği için Veri Paylaşımı: Türkiye’deki Dört Büyükşehir Belediyesinin Açık Veri Platformları Üzerine Değerlendirme
Bizden Haberler
AVTED Açık Kürsü’de Bu Ay!
Açık Veri ve Teknoloji Derneği’nin “mümkün olduğu kadar açık, gerektiği kadar kapalı” mottosuyla hayata geçirdiği “Açık Kürsü” program serisi hız kesmeden devam ediyor. Program, toplumun çeşitli kesimlerinden uzmanları bir araya getirerek açık bilim, açık erişim, açık devlet, açık veri ve açık teknoloji gibi kavramların detaylı bir şekilde ele alındığı çevrim içi bir platform sunuyor.
Av. Arb. Okşan Gülşen Kömürcü Atalay’ın moderatörlüğünde düzenlenen bu etkinlikler, hem akademik hem de pratik perspektiflerden derinlemesine analizlere yer veriyor. Her bir oturumda, ilgili alanlardaki uzmanların katkılarıyla, bu kavramların uygulanabilirliği, karşılaşılan zorluklar ve toplumsal etkiler detaylı bir şekilde değerlendiriliyor.
12 Mayıs’ta YouTube’da yayımlanan programda Aile Hekimi & Fonkolay Kurucu Ortağı Dr. Yavuz Selim Sılay ile “Sağlık Sektöründe Açık Veri” konuşuldu.
Programın öne çıkan başlıkları şu şekildeydi;
Açık veri sağlık alanında nasıl fark yaratır?
Sağlık teknolojilerinde yapay zeka ve makine öğrenmesi açık veriden nasıl yararlanıyor?
Açık veri, dijital sağlık girişimleri ekosistemine nasıl katkılar sunuyor ve ihtiyaçlar neler?
Dünyadan başarılı girişim örnekleri neler?
Türkiye'de sağlıkta açık veri alanında hangi somut adımlar atıldı?
Sağlık Bakanlığı'nın açık veri portalı veya TEKNOFEST 2023’te paylaşılan mamografi veri seti gibi projeleri nasıl değerlendiriyorsunuz?
Açık Kürsü’nün yeni bölümlerini kaçırmamak için AVTED’in YouTube kanalına abone olmayı ve sosyal medya hesaplarını takip etmeyi ihmal etmeyin!
Daha fazla bilgi için: AVTED Açık Kürsü
Görüşleriniz, bültenimizin gelişimi için büyük önem taşıyor. Diğer sayılarda daha iyi içerikler sunabilmemiz için yorumlarınızı bizimle paylaşmayı unutmayın.
Bu ay açık veri dünyasından sizlere aktaracaklarımız bu kadardı. Gelecek ay yine burada, yeni hikayelerde görüşmek üzere…