Açık Gündem: 5
Mart 2025 | Hazırlayan: Sümeyye Yasintimur
Tüm okuyucularımızın Ramazan Bayramı’nı en içten dileklerimizle kutluyoruz.
Biz de bu ayki bültenimize bayramın ruhuna yakışır bir dilekle başlamak istiyoruz: Paylaşmanın yalnızca bayram sofralarında değil, bilgi dünyasında da çoğaldığı bir gelecek diliyoruz. Açık verinin sınırları kaldıran, toplulukları birleştiren gücüyle daha şeffaf, daha erişilebilir ve daha adil bir dünyayı birlikte mümkün kılabiliriz!
Önceki sayımıza1 küçük bir anketle başlamıştık. Katılımcıların yanıtlarını incelediğimizde, yalnızca %20’sinin “açık veri” konusunda derinlemesine bilgi sahibi olduğunu tespit ettik. Buna karşın, büyük çoğunluğun ya kısmen bilgi sahibi olduğu ya da konuya dair hiçbir bilgisinin bulunmadığı ortaya çıktı.
Bu doğrultuda, bu ayki bültenimizde açık verinin ne olduğuna dair kısa bir bilgilendirmeye yer vermek istiyoruz.
Görüşleriniz, bültenimizin gelişimi için büyük önem taşıyor! Gelecek sayılarda daha iyi içerikler sunabilmemiz için yorumlarınızı bizimle paylaşmayı unutmayın.
Açık Veri Nedir?
Açık veri en temel anlamda herhangi bir telif hakkı, patent veya diğer kontrol mekanizmalarına tabii olmadan herkesin erişebildiği, kullanabildiği, yeniden kullanabildiği, paylaşabildiği, dönüştürebildiği veri anlamına gelmektedir. Bu veriler, hem ticari hem de ticari olmayan amaçlarla serbestçe kullanılabilir.
Bir verinin açık veri olması için aşağıdaki gibi belirli şartları sağlıyor olması gerekmektedir;
Açık lisans: Verinin, kullanımı ve paylaşımını sınırlamayan açık bir lisans ile yayımlanması.
Erişim engeli olmaması: Verilere erişimde güvenlik duvarları, şifreleme gibi kısıtlayıcı engeller bulunmaması.
Açık standartlara uygunluk: Verinin, makine tarafından okunabilir ve dünya genelinde kabul görmüş açık veri standartlarına uygun formatlarda sunulması.
Açık veri, kamu yönetiminden akademik çalışmalara, inovasyondan şeffaf yönetime kadar birçok alanda önemli katkılar sunmaktadır.
Dünyada açık veri alanında yürütülen çalışmaları kaçırmamak için gelecek sayılarımızı takip etmeyi unutmayın!
Haberler
Açık Veri Günü Etkinlikleri Başarıyla Tamamlandı!
Open Knowledge Foundation (OKFN) tarafından desteklenen Açık Veri Günü (ODD), tüm dünyada açık verinin kutlandığı yıllık bir etkinliktir. Dünyanın birçok farklı bölgesinde yer alan topluluklar yerel etkinlikler düzenleyerek açık verinin önemine dikkat çeker. Farklı kültürlerin temsiliyetini artırmanın bir yolu olarak, 2023 yılından bu yana kuruluşlara bir haftalık süre içerisinde kendi uygun tarihlerinde Açık Veri Günü etkinliği düzenleme fırsatı sunulmakta ve ortaya çıkan tüm çıktılar herkesin kullanımına ve yeniden kullanımına açık olmaktadır.
Açık Veri Günü, bu yıl 1-7 Mart tarihleri arasında, farklı sektörlerden toplulukların organizasyonlarıyla 57 ülkede, 15’ten fazla dilde ve toplamda 89 etkinlikle kutlandı. Kamu kurumlarındaki veri ekipleri, topluluklar, dünyanın dört bir yanından akademisyenler ve meraklılar açık veri konusunda bir araya gelerek bilgi paylaşımında bulundu, iş birlikleri geliştirdi ve açık verinin toplum üzerindeki etkisini tartıştı.
Bu yıl çeşitli organizasyonlar tarafından kaydedilen 194 etkinliğin tümüne buradan erişebilirsiniz.
Daha fazla bilgi için: ODD25
Creative Commons 2025-2028 Stratejik Planı Yayımlandı!
Bilindiği üzere Creative Commons (CC), sağladığı özgür yasal araçlar ile yaratıcılığın ve bilginin paylaşımına, tekrar kullanımına olanak veren kar amacı gütmeyen bir organizasyondur. Bu amaçla bir açık lisanslar topluluğu sunar. Bu lisanslar herkesin kullanımına açık ve ücretsizdir. CC lisansları “Her hakkı saklı” yerine, “bazı hakları saklı” konsepti ile çalışır. Dört ana koşul üzerinde farklı altı lisans kombinasyonunu barındırır. Bunlar dışında kamu malı eserlerin ayırt edilebilmesi için PDM ve CC0 iki araç daha sunar.
Creative Commons Global Ağı, 60’tan fazla ülkede görev yapan 289 topluluk üyesinden oluşan geniş bir ekosistemi kapsamaktadır.
CC, “Eğitim, kültür ve bilimin herkes için eşit şekilde paylaşılmasını sağlamak” vizyonu ile yayımladığı 2025-2028 Stratejik Planı’nda aşağıdaki ana hedefleri belirlemiştir:
Açık Paylaşım Altyapısını Güçlendirmek
CC lisanslarının daha geniş bir kitle tarafından kullanılmasını sağlamak,
Bilgi erişimini engelleyen hukuki ve teknik bariyerleri ortadan kaldırmak,
Açık erişim hareketinin finansal olarak desteklenmesini sağlamak,
Teknolojik gelişmeler karşısında açık altyapıları korumak.
Yaşayan Bir Creative Commons Ekosistemini Savunmak
Açık erişim sayesinde dünya çapındaki sorunların çözümüne katkı sağlamak,
Bilgiye erişim haklarını tehdit eden tekelleşme ve merkeziyetçi uygulamalara karşı çıkmak,
Kamu fonlarıyla desteklenen araştırmaların herkes için erişilebilir olmasını sağlamak,
CC lisanslarının ve açık erişim modellerinin yaygınlaşmasını desteklemek.
Topluluğu Merkeze Almak
Açık erişim topluluklarıyla daha yakın iş birlikleri oluşturmak,
Topluluk içinde bilginin paylaşılmasını kolaylaştıracak çözümler geliştirmek,
Daha şeffaf ve katılımcı bir yönetim anlayışı benimsemek.
Daha fazla bilgi için: Creative Commons 2025-2028 Strategic Plan
Açık Veri Düzenleyicisi Pilot Programı Başlıyor!
Open Knowledge Foundation (OKFN), Open Data Editor (ODE)2'un yeni pilot programı için seçilen kuruluşları duyurdu. Bu program kapsamında, farklı sektörlerdeki ve coğrafyalardaki kurumlar, genomik, altyapı, kamu yönetimi ve iklim verilerinin kalitesini artırmak için ODE’yi aktif olarak kullanacak.
OKFN, kodsuz araçlarla dijital okuryazarlığı geliştirmeyi bu yılın en önemli hedeflerinden biri olarak duyurdu. Açık Veri Düzenleyicisi, teknik altyapısı olmayan kişiler ve ekipler için veri okuryazarlığı açığını kapatmaya yardımcı olacak. Seçilen kuruluşlar, Mart 2025 ile Haziran 2025 döneminde OKFN ekibi ile yakın bir şekilde çalışarak ODE'yi iç süreçlerine entegre edecek ve geri bildirimleriyle platformun gelişimine katkı sağlayacak. Bu süreçle birlikte, kurum içerisinde kalıcı veri becerileri kazanılması da sağlanmış olacak.
Pilot programa katılacak kuruluşlar;
(FR) Observatoire des armements / CDRPC
(NP) Open Knowledge Nepal
Daha fazla bilgi için: OKFN LinkedIn Paylaşımı
Etkinlikler
AVTED, Açık Veri Günü Etkinliğini 8 Martta Düzenledi!
Tarih: 08 Mart 2025
Yer: FutureBright Merkez Ofis, Levent/İstanbul
Açık Veri ve Teknoloji Derneği (AVTED), Open Knowledge Foundation tarafından desteklenen Açık Veri Günü kapsamında, afet yönetimi ve açık veri konularında farkındalık yaratmayı amaçlayan özel bir etkinlik düzenledi. Afet Açık Veri Ağ Haritası Oluşturma Atölyesi ve uzman konukların yer aldığı panel ile afet yönetiminde verinin rolü ele alındı.
Etkinlik AVTED Yönetim Kurulu Başkanı Bilal Eren’in moderatörlüğünde, İstanbul Teknik Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cenk Yaltırak ve Arama Kurtarma Derneği (AKUT) gönüllüsü Bahri Meriç Canlı’nın katılımıyla “Afet ve Açık Veri İlişkisi”nin ele alındığı panelle başladı. Ardından AVTED Dernek Yönetim Kurulu Üyesi Hasan Basri Yüksel’in sunumuyla devam eden programda afet öncesinde, sırasında ve sonrasında açık veri eksikliğinin yarattığı sorunlar ve çözüm önerileri ele alındı.
Daha fazla bilgi için: Open Data Day: Açık Veri ve Güvenli Gelecek
Avrupa Birliği Açık Veri Günü Lüksemburg’da Kutlandı!
Tarih: 19-20 Mart 2025
Yer: Lüksemburg
Avrupa’nın resmi veri portalı data.europa.eu ekibi tarafından düzenlenen Avrupa Birliği Açık Veri Günleri etkinliği 19-20 Mart tarihlerinde Lüksemburg’da, birçok açık veri meraklısını buluşturdu. Kamu kurumları, özel sektör, akademi ve sivil toplum temsilcileri, açık verinin kamu hizmetlerini dönüştürme, inovasyonu teşvik etme ve daha fazla şeffaflık sağlama potansiyelini keşfetmek için bir araya geldi.
Avrupa Birliği Açık Veri Günleri kapsamında, yapay zeka destekli dijital ikizler, açık veri envanterinin oluşturulması, sürdürülebilir bir açık veri ekosistemi ve açık hükümet veri ekosistemleri için yapay zekanın katalizör rolü gibi kritik konular ele alındı.
Ayrıca, Zenodo’daki AB Açık Araştırma Deposu, meta veri kalitesi, Avrupa veri stratejisi ve temiz, esnek bir enerji sistemi için açık verinin önemi gibi stratejik başlıklar da etkinliğin odak noktaları arasındaydı.
Sürdürülebilirlik ve toplumsal etki, veri ve yapay zeka okuryazarlığını geliştirme yolları ve veri görselleştirme teknikleri üzerine de kapsamlı paylaşımların yapıldığı etkinlik aynı zamanda YouTube üzerinden canlı olarak yayımlandı.
Daha fazla bilgi için: EU Open Data Days
CC Türkiye 2025 Yılı İlk Topluluk Buluşması Gerçekleşti!
Tarih: 25 Mart 2025
Yer: Çevrim İçi
Haberler bölümünde Creative Commons Global Ağı’nın, 60’tan fazla ülkede görev yapan 289 topluluk üyesinden oluşan geniş bir ekosistemi kapsadığından bahsetmiştik. Bu ağın önemli bir parçası olan Creative Commons Türkiye, açık erişim, dijital haklar ve lisanslama konularında farkındalık yaratmayı hedefleyerek çeşitli çalışma gruplarıyla etkinlikler düzenlemektedir.
Bu doğrultuda, 25 Mart’ta yılın ilk topluluk buluşması çevrim içi olarak gerçekleştirildi. Oturum kapsamında aşağıdaki başlıklar ele alındı:
CC Türkiye Topluluğu’ndan haberler,
Taroch koalisyonunun amacı ve çalışmaları,
CC Türkiye Çalışma Grupları ile ilgili gelişmeler.
Daha fazla bilgi için: CC ve CC Türkiye Mart 2025 Toplantısı
CKAN Extentions Demo Day Etkinliği Gerçekleşti!
Tarih: 19 Mart 2025
Yer: Çevrim İçi
Bilindiği üzere CKAN (Comprehensive Knowledge Archive Network), özellikle kamu kurumları, araştırma merkezleri ve sivil toplum kuruluşları tarafından yaygın olarak kullanılan, açık kaynak kodlu bir açık veri yönetim sistemidir. Veri setlerinin kolayca yayımlanmasını, düzenlenmesini ve paylaşılmasını ücretsiz bir şekilde sağlayarak açık veri ekosistemine katkı sunar.
CKAN topluluğundaki geliştiriciler tarafından oluşturulan altı yeni CKAN eklentisi 19 Mart’ta yapılan canlı yayında demolarla tanıtıldı. Oleksandr Cherniavskiy ( Link Digital ), Andres Vazquez ( OKFN ), Joel Natividad ( datHere ), Michael Polidori ( Datopian ), Jesse Vickery ( Açık Hükümet Kanada ) ve Thomas Hanke (Fraunhofer IWM) tarafından tanıtılan, CKAN'ın yeteneklerini genişleterek, iş akışlarını otomatikleştirmeye ve diğer sistemlerle entegrasyonunu kolaylaştırmaya yarayan eklentiler aşağıdaki gibidir:
CKAN AI destekli sohbet arayüzü eklentisi
Otomatik üst veri (metadata) oluşturma eklentisi
CKAN görselleştirme aracı eklentisi
Web UI üzerinden değiştirilebilen CKAN ayarları eklentisi
Kritik hataların otomatik olarak gönderimi ve gerçek zamanlı takibi eklentisi
CKAN dosyalarını daha esnek yönetme eklentisi
Daha fazla bilgi için: CKAN Extentions Demo Day
Data for Policy 2025 (DfP’25) Konferansı Kayıtları Başladı!
Tarih: 12-13 Haziran 2025
Yer: Leiden Üniversitesi (Lahey, Hollanda)
12-13 Haziran 2025 tarihlerinde Hollanda'nın Lahey kentinde Leiden Üniversitesi iş birliği ile Data for Policy 2025 Konferansı düzenlenecek. Bu konferans, sürdürülebilirliği ve katılımı teşvik etmede veri ve yapay zekanın dönüştürücü gücünü keşfetmek üzere araştırmacıları, politika yapıcıları, uygulayıcıları ve endüstri uzmanlarını bir araya getirecek.
Bu yılki ana tema, "Sürdürülebilir ve Kapsayıcı Bir Gelecek İçin Veri ve Politikada İkiz Geçişler" olarak belirlendi. Konferans başkanları, özellikle ikiz geçiş söyleminin ardında yatanları daha fazla keşfetmek adına Moda Sözcüklerin Ötesinde: İkiz Geçişler Neden Dikkatimizi Çekiyor isimli bir blog yazısı da yayımladı.
Ücretli katılım sağlanabilecek olan konferansa kayıt süreci başlamış olup, önemli tarihler şu şekildedir:
Sunum başvuruları için son tarih: 2 Mayıs 2025
Tüm delegeler için son tarih: 3 Haziran 2025
Kayıt Ücretleri:
Standart Kayıt: 500 €
Ticari/Özel Sektör: 750 €
Öğrenci: 350 €
Daha fazla bilgi için: Data for Policy 2025 (DfP’25)
İncelemeler
Açık Bilgi, Açık Gelecek: DOAJ Platformunun Rolü!
DOAJ, Birleşik Krallık'ta kayıtlı ve Danimarka'da şubesi bulunan bir şirket olan Infrastructure Services for Open Access (IS4OA) tarafından yönetilen bağımsız, kâr amacı gütmeyen bir kuruluştur. Destekçilerinin gönüllü bağışlarıyla varlığını sürdüren DOAJ’a 2019 yılında topluluğun seçtiği bir Danışma Kurulu ve Konseyi tavsiye ve uzmanlık sağlamaktadır.
DOAJ Ekibi tarafından yapılan çalışmalar, başvuruları incelemelerine yardımcı olan 100'den fazla gönüllü editör kadrosu tarafından desteklenmektedir. Bunun yanı sıra bölgelerinde açık erişimi ve en iyi uygulamaları destekleyen küresel bir Elçiler Ağına sahiptir.
DOAJ tarafından oluşturulmuş olan Açık Erişim Dergileri Dizini, dünyanın dört bir yanından çeşitli açık erişimli dergilerin ve makalelerin benzersiz ve kapsamlı bir arşivini barındırırken bu arşivin çevrim içi ya da çevrim dışı bir kaynak olarak indirilebilmesine olanak sunmaktadır.
Açık erişim akademik yayıncılığın önemli platformlarından biri olan DOAJ, araştırmacılar, akademisyenler ve bilgiye açık erişimle ulaşmak isteyen herkes için büyük bir kaynak sunuyor. 89 dilde yayın yapan ve 136 ülkeyi temsil eden yaklaşık 14.000 ücretsiz derginin yer aldığı bu platform, akademik bilginin daha geniş kitlelere ulaşmasını sağlıyor.
Özellikle Türkçe içerik açısından değerlendirdiğimizde, 385 derginin platformda yer alması Türkiye’deki akademik topluluklar için önemli bir avantaj sağlıyor. Konu, dil, lisans türü (çoğunluğu Creative Commons), yayıncı ve yayınlanma tarihi gibi çeşitli filtrelerle arama yapılabilmesi, araştırmacıların ihtiyaç duydukları kaynaklara kolayca erişmesine olanak tanıyor.
Daha fazla bilgi için: Doaj Open | Global | Trusted
Bizden Haberler
AVTED Açık Kürsü’de Bu Ay!
Açık Veri ve Teknoloji Derneği’nin “mümkün olduğu kadar açık, gerektiği kadar kapalı” mottosuyla hayata geçirdiği “Açık Kürsü” program serisi hız kesmeden devam ediyor. Program, toplumun çeşitli kesimlerinden uzmanları bir araya getirerek açık bilim, açık erişim, açık devlet, açık veri ve açık teknoloji gibi kavramların detaylı bir şekilde ele alındığı çevrim içi bir platform sunuyor.
Av. Arb. Okşan Gülşen Kömürcü Atalay’ın moderatörlüğünde düzenlenen bu etkinlikler, hem akademik hem de pratik perspektiflerden derinlemesine analizlere yer veriyor. Her bir oturumda, ilgili alanlardaki uzmanların katkılarıyla, bu kavramların uygulanabilirliği, karşılaşılan zorluklar ve toplumsal etkiler detaylı bir şekilde değerlendiriliyor.
3 Mart’ta YouTube’da yayımlanan programda Eser Özvataf ile 6 Şubat Depreminde hayata geçen “Açık Yazılım Ağı” topluluğu ile ilgili konuşuldu.
Programın öne çıkan başlıkları şu şekildeydi;
Açık Yazılım Ağı Nedir? Amaç ve Motivasyon Neydi?
Neleri Başardı, Sorunlara Ne Kadar Çözüm Oldu?
Açık Veri, Açık Yazılım Ağı için Neleri Kolaylaştırdı?
Topluluk, Açık Veri Eksikliği için Ne Düşünüyor? Ne Yapılmalı?
Açık Kürsü’nün yeni bölümlerini kaçırmamak için AVTED’in YouTube kanalına abone olmayı ve sosyal medya hesaplarını takip etmeyi ihmal etmeyin!
Daha fazla bilgi için: AVTED Açık Kürsü
Bu ay açık veri dünyasından sizlere aktaracaklarımız bu kadardı. Gelecek ay yine burada, yeni hikayelerde görüşmek üzere…
ODE hakkında daha fazla bilgi için Açık Gündem’in 1. sayısını okuyabilirsiniz.